Don Ramón Caballero heñói estancia oïva zona de Paso Barreto gotyo ha oñepyrüvo contienda Chaco-pe oho odefende tetã, omombe'u vy'ápe ha ojeguerovúpe. Iñakã porã gueteri, ohendu porã pero oï momento nohendu porã'imi, omombe'u oho mboyve ñorãirõme cuartel tavauguasu Concepción osëhague ygaratápe (barco) hendive oï ambue mitãrusukuéra.
Imandu'a siete meses oimehague upe línea de combate ojejapihague ipyti'ápe ha oñemondo hospital Villa Hayes ha upéicha ohasa Benjamín Aceval-pe, upépe oñerepone upe herida orekóva ha ndohovéi guerra-pe ha oñemondo Concepción-pe ha upépe opyta. “Upéicha teniente primero oremoirû raka'e ha'e avei ojejapi, aha Oruro peve péva territorio boliviano. ”, he'i.
Omombe'u avei pe anécdota ohasáva upépe okaru hikuái: oñeme'ë chupekuéra carne conservada (vaka'i), ha michï ramo ho'u entre dos, ha tuicharõ hetave omoirü ho'u haguã hendivekuéra. “Umi lata nandi roñongatu roiporu haguã cucharón ramo roguenoh[e haguã ore rembi'urã térã jarro ramo, ome'ërõ oreve y romboy'u haguã. Heta jey upe kamiõ omoguahëva y noguahëi oréve ha upépe ore roñeingenia heta roguenoh[e ha roikytï upe ysypo ha péva roipyte ha oë y'ími ha upéva ombopytu'u y'uhei”, omoañete.
Ha'e opyta rire omba'apo peón ramo estancia oïva zona Paso Barreto ha Loreto-pe. Oreko porundy pehëngue ha hetaiterei iieto ha inieta ha 37 ary oenviuda hague.
Hesãi
gã 31 de julio excombatiente ombotýta 102 ary. Ha'e he'i oime porãiterei ha ho'u ryguasu ha guinea, ombyaty ryguasu rupi'a ha omba'apo avei asada-pe. Oguata mbeguéma ha ohasa alambrada porãiterei gueteris, oï ára ou jave iñangir*unguéra ha'e otrukea gueteri ha ijuru he.
Oñemonda
Mbohapy ary ojeasaltahague, umi oikóva Hugua Bonete gotyo. Upérõ umi delincuente ojapi ichupe ha omonda un millón de guaraníes, péva parte del sueldo okobrava'ekue ha'egui ha'e peteî soldado ñorãirõ jave Ch{akope. Upe ára guvie ova ita'ýra ndive oïva ipropiedad ykére.