Tero

Añepyrû aikuaave guaraníme ñe’ênguéra jepuru, ikatuhaguãicha chekatupyryve guarani ñe’ê ha jehaípe. Ahecha mba’epa tero ha mba'éicha ojepuru.

Tero - Sustantivo: Ha’e ñe’ẽ ombohérava ava, mymba, ka’avo térã mba’e.
Techapyrã: Kalo - jagua - tajy - apyka.

TERO ÑEMOHENDA

1. Iñe’ẽpu’andu rupi (por su fonética)
* Tero tîgua (sustantivos nasales): Ha’e umi tero oguerekóva pu’ae tĩgua (ã - ẽ - ĩ - õ - ũ – ỹ), térã pundie tĩgua (g - m - mb - n - nd - ng - nt – ñ) ipype.

Techapyrã: Mandyju / Petỹ / Tañykã / Tetyma.

* Tero jurugua (sustantivos orales): Ha’e umi tero oguerekóva pu’ae jurugua (a - e- i - o - u – y), térã pundie jurugua (ch - g - h - j - k - l - p - r - rr - s - t - v - puso) ipype.

Techapyrã: Apyka / ao / juru / yvága.

2. Ijysaja rupi (por su morfología)

* Tero ijysajateĩva (sustantivos uniformes): Ha’e umi tero oguerekóva peteĩ ysaja año ojepuru haguã.

Techapyrã: Jagua / pyhare / avañe’ẽ

* Tero ijysajakõiva (sustantivos biformes): Ha’e umi tero oguerekóva mokõi ysaja ojepuru haguã. Peteĩva héra ysaja’ypy ha oñepyrũjepi "T"-pe, ha ambuéva katu héra ysajapuru ha oñepyrũ "R"-pe. Ko’ã tero apytépe oĩve umi ombohérava ñane pehẽnguépe.

Techapyrã:
Ysaja’ypy: Ta’ýra - Tajýra - Túva - Tykéra
Ysajapuru: Ra’y - Rajy - Ru - Ryke

* Tero ijysaja’apýva (sustantivos triformes): Ha’e umi tero oguerekóva mbohapy ysaja ojepuru haguã. Ko’ãvape pe ysaja’ypy oñepyrũkuaa "T" térã "O"-pe, ha umi mokõi ysajapuru katu oñepyrũjepi "R" peteĩva ha ambuéva "H"-pe.

Techapyrã:

Ysaja’ypy: Tova - Tetyma - Tañykã - Téra - Óga
Ysajapuru 1: Rova - Retyma - Tañykã - Réra - Róga
Ysajapuru 2: Hova - Hetyma - Hañykã - Héra – Hóga

* Tero ijysajarundýva (sustantivos cuatriformes): Ha’e umi oguerekóva irundy ysaja ojepuru haguã. Koichagua terópe ysaja’ypy oñepyrũ "T"-pe, ha umi mbohapy ysajapurúgui mokõi oñepyrũ "R" ha "H"-pe. Ysajapuru mbohapyha katu oñepyrũkuaa ambue pundiépe.

Techapyrã:

Ysaja’ypy : Tymba – To’o
Ysajapuru 1 : Rymba – Ro’o
Ysajapuru 2 : Hymba – Ho’o
Ysajapuru 3 : Mymba – So’o

3. Hetepy rupi (por su estructura)

* Teroteĩ (sustantivos simples): Ha’e umi tero oguerekóva ipype peteĩ ñe’ẽ añónte térã oñembohetepeteĩva.

Techapyrã: Po / Py / Ára

* Teroeta (sustantivos compuestos): Ha’e umi tero oguerekóva ipype mokõi térã hetave ñe’ẽ. Peteĩ ñe’ẽme ojojuhu ha oñomopeteĩ mokõi térã hetave ñe’ẽrapo, ha ojoajukatúvo ombohérava hikuái peteĩ mba’e pyahu. Peteĩ ñe’ẽntema oiko chuguikuéra.

Techapyrã: Apykahai  / Tupãmba’ejára / Ararundy

4. He’iséva rupi (por su significación)

*  Tero ijysajakuaáva (sustantivos concretos): Ha’e umi tero ñañandúva, jahecháva, hetéva, añeteguáva, ikatúva ñaha’ã ipohyikue, isa’y térã ijysaja.
Techapyrã: Jagua / apyka / óga.

* Tero ijysajakuaa’ỹva  (sustantivos abstractos): Ha’e umi tero nañañandúiva, jahecha’ỹva, añetegua’ỹ, ha noñembohetéiva. Ikatu’ỹva ñaha’ã ipohyikue, isa’y térã ijysaja.

Techapyrã: Tupã / Yvága / Py’aguapy / Tekojoja

5. Ipysokue rupi (por su extensión)

* Teratee  (sustantivos propios): Ha’e umi téra teete oñeme’ẽva ava, mymba, ka’avo, térã mba’épe, ha heratee rupi ojoavýmava ambuévagui.

Techapyrã: Chive / Paraguay / Kanindeju

* Teratee’ỹva (sustantivos comunes): Ha’e umi téra oñeme’ẽva ava, mymba, ka’avo térã mba’e aty ojojoguáva térã ojueheguáva ha ojojaveguávape.

Techapyrã: Kuña / Guyra / Táva

AMBA’APO

Aheka kuatiahaipyrépe (diario, revistas) aikytî ha amboja che kuatiahaípe ãichagua tero:

2 terotee     2 tero tîgua
….....................    ….......................
….....................    ….......................
2 tero ijysajakuaáva    2 tero ijysaja’apýva
….....................    …......................
…....................    ….....................

Jajapo haguã

Jajohéiva’erã ñane rãi jakarupa riremínte, péicha nañanerãirasymo’ãi.