Mombe’upy – Leyenda

Mombe’upy ha’e umi oñemombe’u térã ojehecháva oiharaka’e, taha’e tenda, ka’avo, mymba, sánto marangatu ha ava imbaretéva rekovekue.

Ñanduti

Ñanduti ha’e pete£ mitakuña ñande ypykuéra, oikóva ipeh¢nguekuéra ndive pete£ tenda o£va ysyry rembe’ýpe, henyh¢va guyra ha yvotýgui.

Ko’¢ vove ikyvykuéra opu’ãva jepi voi ojapo tembiapo ogapýpegua: omomgu’i avati, oikutu pira térã omba’apo hikuái yvyráre.

Ñanduti katu iñate’¦eterei ha ikerana, kuarahy yvatéma jepi opu’ãva. Upéi oñembosarái hapichakuéra ndive, ha oipo’o yva aju ha ho’u.

Ituakuéraje ajaka apoha, ha pete£ jey os¢ oho hikuái mombyry oñemu haguã imba’erepýre, ha ohasa hikuái pete£ ka’aguy.

Ñanduti oho avei hendivekuéra py’aguapy ha vy’ápe. Pe tapére ha’e py’¦i opyta ohóvo, itúva ha ikyvykuéra he’i jepi chupe ani haguã opyta tapykuépe. Oukuévoma ka’aruete upéicha jey ojapo; ipeh¢nguekuéra oñemotenonde ha ha’e katu oguata mbeguekatu hapykuerikuéra.

Kuarahy oñepyr¥ma okañy mbeguekatu ha upéicha oguah¢ pyhare. Ñanduti avei ohechakuaa oguah¢maha pyhare.

Oñehendu umi mymba ka’aguy ñe’¢ ha upéva omongyhyje chupe, ipeh¢nguekuéra katu ndojekuaavéima, mombyry opyta tapykuépe. Oguata pe ka’aguýre, upéi ikane’õ sapy’a ha upémarõ oheka moõpa oke haguã.

Ohendu umi jaguarete sapukái ha oturuñe’¢ umi mbói, Ñanduti okyhyjeiterei ha oñepyr¥ has¢.

Upe riremínte oñandu sapy’a ijati’y ári omoîva ipo. Ka’aguy Jarýi osê chupe.

Chepytyvõ, chepytyvõ! Ojerure chupe Ñanduti. Upe kuñakarai he’i chupe: anihaguã mymba kuéra ojapo hese mba’eve ivaíva, ojapotaha chugui pete£ "ñandu’i". Ha upeícharõ okañ¦taha umi mymbakuéragui.

Ñanduti upe guive oñepyr¥ omba’apo, opa chugui pe ate’¦ oguerekóvami ha oipyaha umi mba’e ijojaha’¦va porãgui, araka’eve ojehecha’¦va’ekue mamove.

Kane’õ ha topehýi ojapyhy chupe, ha ha’e ohendúnte gueteri jaguarete sapukái; upémarõ omba’apo jey márõ ojapo’¦haguéicha hekovépe.

Okañýma pe jasy ha ko’¢ ohóvo.

Kuarahy iñapys¢ mbeguekatu ohesapévo pe ka’aguy.

Ñanduti, ndaha’evéima "ñandu’i" oiko jeýma chugui mitakuña ñande ypykuéra ñemoñare.

Ojere jey upéi hógape pya’e, opyta’¦re pe tapére. Oguah¢ rire hógape omobe’u ojehuva’ekue chupe, ha oñepyr¥ ombo’e ipeh¢nguekuérape "Ka’aguy Jarýi"ombo’e’akue chupe.

Ñanduti okakuaa ha ombo’e imemby ha umi hemiarirõme ojapo haguã pe mba’e iporãitéva, hérava "Ñanduti".

Pedro Miliniers rembiapokue.

Ñamba’apo

Jaheka ã ñe’¢ mba’épa he’ise:
Ypykuéra: …..........................................................................
Ikyvykuéra: ….......................................................................
Ñandu’i: …............................................................................
Ñanduti: ….............................................................................
Ñamoñe’¢ ha upéi ñamoimba.
a) Ñanduti ha’e pete£ …..................................., oikóva …..............................ndive.
a) Ikyvykuéra opu’ã jepi …............................. ogapýpegua.
ch) Ñanduti katu …................ ha ….............., kuarahy …............ yvatéma jepi opu’ãva.
e) Ituakuéra ajaka apoha, ha pete£ jey os¢ oho …................. oñemu haguã.

Ñamoñe’¢ ha upéi jahai añeteguáva térã añetegua’¦va.

Kuarahy oñepyr¥ma okañy mbeguekatu ha upéicha oguah¢ pyhare.         (….........................)
Oguata pe ka’aguýre, ikane’õ ha upémarõ oheka moõpa oke haguã.        (…..........................)
Ka’aguy jarýi os¢ chupe.                                                                           (…..........................)
Upe kuñakarai, ojapo chugui pete£ "ñandu’i"                                            (…..........................)

Mba’e temiandúpa ohechauka? Ahaiguy.

a) Ysyry rembe’ýpe, henyh¢va guyra ha yvotýgui.

Ñañandúva
Ñahendúva
Ñahecháva

a) Ijati’y ári omo£ ipo.

Ñañandúva
Ñahendúva
Jahecháva

ch) Umi jaguarete sapukái.

Ñañandúva
Ñahendúva
Jahecháva

Fuente: Consultor Práctico - Arami

Jajapo haguã

Mbo’ehaokotýpe:

Ñaporandusérõ pete£ mba’e, jahupi va’erã ñandepo pete£ te£.

Ambue angir¥ térã mbo’ehára oñe’¢ramo, ñakirir£va’erã.